Lê Diễn Đức
Tổng thống Ronald Reagan trước cổng West Brandenburg của
nước Đức năm 1987 với câu nói nổi tiếng: "Gorbachev, Ngài hãy phá đổ bức
tường này!” - Ảnh Tư liệu
Trong năm 2009, vào dịp kỷ niệm 20 năm Bức tường Berlin sụp
đổ, báo chí Ba Lan hỏi Lech Walesa, cựu lãnh đạo Công đoàn Đoàn Kết Ba
Lan rằng, những nguyên nhân nào đã dẫn tới sự sụp đổ chế độ cộng sản Ba
Lan.
Lúc bấy giờ Lech Walesa đã đưa nhận xét mang tính ước lệ: 50% công
lao thuộc về Giáo Hoàng John Paul II, 30% thuộc phong trào tranh đấu
“Đoàn Kết” và sự hy sinh của nhân dân Ba Lan, 20% còn lại bao gồm những
nguyên nhân khác: học thuyết chống lại đế chế Xô Viết của Tổng thống Hoa
Kỳ Ronald Reagan, tư tưởng thức thời của Tổng Bí thư Đảng Cộng Sản Liên
Xô Michail Gorbachev, sự ủng hộ của chính phủ và công đoàn các nước dân
chủ, v.v...
Tuy nhiên, với cách nói trên, Lech Walesa chỉ muốn nhấn mạnh tầm
quan trọng của các yếu tố làm phá sản hệ thống cộng sản tại Ba Lan và
châu Âu. Ít ai có thể xác định được các nguyên nhân bằng những con số
toán học cụ thể như thế. Tất cả mọi yếu tố đã đan quyện nhau, hỗ trợ lẫn
nhau, tạo thành sức mạnh tổng hợp mang lại thắng lợi.
Một trong những yếu tố ấy được nhân dân Ba Lan vinh danh trong ngày 21 tháng 11 năm 2011.
Vào trưa thứ Hai ngày 21/11 tại thủ đô Warsaw của Ba Lan đã diễn ra
lễ khánh thành tượng đài tưởng niệm Cố Tổng thống Hoa Kỳ Ronald Reagan.
Tượng đài được xây dựng trên Ujazdowski Avenue. Đây là một trong
những con đường đẹp nhất của thủ đô Warsaw. Dọc con đường này, một bên
là những công viên cây xanh rộng lớn nối tiếp nhau, một bên khác là trụ
sở của các cơ quan chính phủ, nhà nước Ba Lan và những toà nhà của đại
sứ quán các nước, trong đó có Hoa Kỳ.
Vào dịp kỷ niệm trọng thể 20 năm ngày Bức tường Berlin sụp đổ tại
Berlin, tối ngày 9 tháng 11 năm 2009, ông Lech Walesa đã được chính phủ
nước Đức chọn làm người xô đổ tấm xốp đầu tiên, biểu tượng của bức tường
ô nhục Đông-Tây, tạo hiệu hứng domino làm hàng loạt tấm khác sụp đổ
theo.
Tôi vẫn nhớ không khí náo động, rạo rực hôm ấy với sự hiện diện của
hàng chục nguyên thủ quốc gia và hàng chục ngàn người từ khắp thế giới
đổ về Berlin. Tôi đã chụp tấm hình kỷ niệm ngay ở nơi những tấm xốp bị
khựng lại bởi một tấm mà trên đó có viết những dòng chữ Trung Quốc.
Không biết có phải ngụ ý của nhà thiết kế muốn cho mọi người ý thức
rằng, hệ thống cộng sản châu Âu đã sụp đổ, nhưng Trung Quốc cộng sản vẫn
còn đó, hay không?
Đêm kỷ niệm 20 năm Bức tường Berlin sụp đổ, Berlin ngày 9/11/2009 - Ảnh: Lê Diễn Đức
Giờ đây lại chính Lech Walesa được chính phủ Ba Lan chọn làm người
dỡ tấm che, khánh thành đài tưởng niệm Tổng thống Ronald Reagan.
Ý tưởng xây dựng tượng đài vinh danh Tổng thống Hoa Kỳ tại Ba Lan
nhắm vào năm kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Ronald Reagan (ngày 6 tháng 2
năm 1911).
“Chúng ta nghiêng mình trước Tổng thống Reagan vì lẽ trong thế hệ
của chúng ta đã chấm dứt được sự chia rẽ và và xung đột lớn. Ronald
Reagan đã đóng góp vào sự sụp đổ của Bức tường Berlin và ủng hộ Công
đoàn Đoàn kết Ba Lan” - Lech Walesa nói trước khi dỡ băng khánh thành.
Lech Walesa, người thợ điện đã từng làm chập mạch hệ thống cộng sản
châu Âu (như nhận định của tờ Time), người đoạt Giải Nobel Hoà bình năm
1983 khi đang bị quản chế trong chế độ cộng sản Ba Lan, Tổng thống Ba
Lan dân chủ đầu tiên (1990-1995), cho biết, vào lúc ấy ai cũng nghĩ rằng
sự sụp đổ của cộng sản là sự kiện dường như khó có thể xảy ra.
Ông nói thêm:
“Những người lớn tuổi còn nhớ, chỉ riêng ở Ba Lan lúc ấy đã có hơn
200 nghìn binh sĩ Liên Xô chiếm đóng, còn ở châu Âu có tới hơn một triệu
cùng với vũ khí hạt nhân, vì vậy hầu như một thay đổi lớn sẽ không thể
xảy ra nếu không có chiến tranh hạt nhân, thế mà điều này đã xảy ra”.
“Tôi tự hỏi liệu Ba Lan bây giờ, châu Âu và thế giới có như hôm nay
nếu không có Tổng thống Reagan. Là nhân chứng của các sự kiện, tôi phải
nói rằng, điều này là không thể nào hình dung nổi”.
Theo cựu Tổng thống Ba Lan, những nhân vật lớn khác trong giai
đoạn đó như Giáo hoàng John Paul II, Thủ tướng Anh quốc Margaret
Thatcher và Tổng thống Pháp Francois Mitterand, đều có suy nghĩ tương
tự.
“Không những bầu không khí giữa các lãnh đạo lớn của thế giới đã
được tạo ra, như Đức Thánh Cha, Tổng thống Reagan, Tổng thống
Mitterrand, Thủ tướng Thatcher, mà còn tạo ra cả bầu không khí trong xã
hội Ba Lan, phù hợp với những tính cách ấy” – Lech Walesa nói.
Cựu lãnh đạo Đoàn kết Ba Lan cho rằng, chủ nghĩa cộng sản sụp đổ
bởi vì “tất cả mọi người ai cũng đã làm những gì mình thấy cần phải làm
và mọi thứ đã tạo nên thành công vĩ đại”.
Lech Walesa dỡ tấm che, khánh thành Tượng đài Ronald Reagan - Ảnh: TVN24
Sự đóng góp vào lịch sử mới nhất của Ba Lan
Trưởng Văn phòng Tổng thống Ba Lan, Jacek Michalowski, đọc thư của
Tổng thống Bronislaw Komorowski gửi đến những người tham dự buổi lễ.
Tổng thống Komorowski nhận định đóng góp của Ronald Reagan vào trang sử
mới của Ba Lan là “vô giá”.
“Ronald Reagan nhậm chức Tổng thống Hoa Kỳ vào thời gian khi cuộc
đối đầu giữa Đông và Tây đã đạt tới bước phát triển mới. Trong bối cảnh
ấy, nhà lãnh đạo của thế giới tự do đã dẫn đầu một chính sách xác đáng
và nhất quán chống lại hệ thống cộng sản” – Tổng thống Ba Lan viết trong
thư.
Đáp lời, Đại sứ Hoa Kỳ tại Ba Lan Lee Feinstein đã đọc thư của Tổng thống Barack Obama.
“Tổng thống Reagan đã có món quà đặc biệt cho sự trỗi dậy hy vọng
của tất cả những người bị buộc phải sống trong hoàn cảnh khó khăn. Ông
cũng đã khôi phục được niềm lạc quan của người Mỹ tại thời điểm kinh tế
khó khăn và đưa ra thách thức của chính trị thế giới, mang lại hy vọng
cho dân tộc Ba Lan bằng sự hỗ trợ vững chắc đối với phong trào phản
kháng Đoàn kết” – Tổng thống Obama viết.
Tới tham dự buổi lễ có sự tham dự buổi lễ còn có đặc mệnh toàn
quyền của Thủ tướng Ba Lan về các vấn đề đối thoại quốc tế, giáo sư
Bartoszewski, Thị trưởng Warsaw, bà Hanna Gronkiewicz-Waltz và nhiều
nghị sĩ, dân biểu của quốc hội Ba Lan và Hoa Kỳ, trong đó có David
Dreier, người đảm nhiệm cương vị dân biểu liên tục từ năm 1980, khi
Ronald Reagan làm tổng thống.
Cảm hứng từ lời nói của Ronald Reagan
Sáng kiến xây dựng đài tưởng niệm khởi điểm từ năm 2008 và được hợp
tác với Ronald Reagan Foundation và Thư viện Ronald Reagan ở Simi
Valley, tiểu bang California.
Tượng đài đứng trước toà đại sứ quán Hoa Kỳ tại Warsaw với Ronald
Reagan trong tư thế đứng trước bục phát biểu. Đây là hình ảnh Tổng thống
Ronald Reagan ở cổng Brandenburg bên phía Tây của nước Đức vào ngày 12
tháng 6 năm 1987. Nơi đây Ronald Reagan đã thốt ra câu nói nổi tiếng: “Gorbachev, Ngài hãy mở cổng này! Gorbachev, Ngài hãy phá đổ bức tường này!”.
Sự kiện lịch sử đó chính là niềm cảm hứng của nhà điêu khắc Ba Lan
Wladyslaw Dudek, tác giả của Tượng đài Ronald Reagan tại thủ đô Warsaw.
© 2011 Lê Diễn Đức – RFA Blog
-----------------------------------------------------------
* Tin và các trích dẫn phát biểu (trong ngoặc kép) được lấy từ
báo chí Ba Lan, trang web đài truyền hình tin tức Ba Lan Tvn24.pl và
Newsweek ấn bản tiếng Ba Lan, ngày 21/11/2011
