Nguyễn Duy-An
Ngày ấy... năm 1994, TRW (Thompson Ramo Wooldridge, Inc.) với
8 hãng lớn khác trúng thầu của Bộ Năng Lượng (Department of Energy) về việc
nghiên cứu để thiết lập một “kho phế thải chứa đựng chất phóng xạ” (Radio
Active Waste Management) trong lòng núi Yucca Mountain cách thành phố Las
Vegas, tiểu bang Nevada, khoảng 100 dặm về hướng Tây Bắc. Lúc bấy giờ tôi
là trưởng toán kỹ thuật của TRW chịu trách nhiệm nối kết các hệ thống máy
móc từ hiện trường (Yucca Mountain) về văn phòng Bộ Năng Lượng ở Hoa Thịnh Đốn
về trụ sở của 9 hãng xưởng rải rác trên khắp nước Mỹ nên “bị” chỉ định
thuyết trình phần “Systems Integration” trong cuộc họp “kick off”. Hiện diện trong
cuộc họp này, ngoài ban quản trị và một số nhân viên kỳ cựu của các hãng
trúng thầu, còn có đại diện chính chức của Bộ Năng Lượng, cùng những người rất
quan tâm tới vấn đề bảo vệ môi sinh vì lo sợ ảnh hưởng của chất phóng xạ trên
vùng đất của họ như: Thống Đốc, Nghị sĩ và Dân Biểu của tiểu bang Nevada.
Tôi đã “ăn không ngon, ngủ không yên” suốt hai tuần lễ chuẩn
bị tài liệu thuyết trình, và cuối cùng lại còn run sợ hơn nữa vì cuộc họp được
dời về trụ sở của hãng Booz, Allen & Hamilton (BAH) để tiện đường “Metro”
(xe điện ngầm) cho những người tham dự, đặc biệt là nhân viên chính phủ đến từ
Hoa Thịnh Đốn. Tôi chẳng xa lạ gì với hội trường của hãng BAH, vì lúc mới qua
Mỹ tôi vẫn tới nơi này mỗi tối để lau chùi quét dọn trong thời gian còn là sinh
viên ở Virginia. Tôi lo sợ không biết những nhân viên và ban quản trị tại đây
sẽ nghĩ gì về mình khi nhận ra anh chàng “thuyết trình viên” hôm đó xuất thân
là người “lao công quét dọn” văn phòng cho họ hơn 8 năm về trước. Tôi tâm sự
với một số bạn bè người Việt trong sở về điều này và người nào cũng ưu tư
lo lắng cho tôi. Đã tới đường cùng nên tôi chỉ biết liều mình “nhắm mắt đưa chân”
phó mặc cho số phận. Ngay từ đầu, cơ hội thành công của tôi chỉ như “sợi tóc
treo mành” vì tất cả những hãng đấu thầu đều muốn gạt TRW ra khỏi vị trí đứng
đầu về kỹ thuật trong đề án mới; riêng cá nhân tôi chỉ là một người “thiểu số”
nói tiếng Anh chưa rành... và bây giờ lại còn thêm mặc cảm là người “lao
công quét dọn” ngay chính nơi mình sẽ lên bục đứng thuyết trình.
Buổi sáng hôm đó tôi tới “hiện trường” thật sớm nhưng đã có
lác đác một số người đang xếp hàng trước phòng tiếp tân để nhận tên và tài
liệu. Theo chương trình, tôi và 4 người thuyết trình khác sẽ lên họp bàn
với phát ngôn viên của Bộ Năng Lượng khoảng 30 phút trước khi bắt đầu, để làm
quen và thống nhất chương trình làm việc. Vừa bước vào văn phòng phía sau
hội trường, tôi đã đụng đầu ngay ông Sam, phó chủ tịch của hãng BAH, đang đứng
tán gẫu với người điều khiển chương trình hôm đó, bà Jeanette, phát ngôn viên
của Bộ Năng Lượng. Sau khi bắt tay giới thiệu, ông ta quay sang hỏi tôi:
- Tôi thấy anh quen
lắm, không biết chúng mình đã bao giờ gặp nhau chưa?
Tôi đã nhận ra ông Sam chính là vị giám đốc đã từng nói
chuyện và khích lệ tôi ngày trước, mỗi khi tôi đến hút bụi văn phòng cho ông vì
hầu như tối nào ông ấy cũng ở lại rất trễ, nên nhỏ nhẹ trả lời:
- Gần 10 năm trước,
tôi vẫn tới dọn dẹp văn phòng cho ông mỗi tối.
- À ha. Anh chính là
“người sinh viên trẻ” vừa đi học vừa làm lao công ban tối. Đúng rồi. Tôi đã nhớ
ra rồi. Anh chỉ già dặn hơn một tý. Khâm phục... Khâm phục!
Tôi chỉ biết mỉm cười nói “cám ơn”, còn bà Jeanette thì niềm
nở:
- Hay quá! Nếu anh
John không ngại, tôi sẽ dùng chi tiết này để giới thiệu về anh trước khi thuyết
trình. Sam nghĩ sao?
- Tôi cũng nghĩ vậy.
Để xem... Từ hơn 8 năm nay, tôi không gặp lại John, và tôi cũng chưa bao giờ
gặp một người lao công ham học như thế. Tôi còn nhớ John đã từng xin tôi những
xấp giấy chi chít những “source code” nhân viên của tôi vất thùng rác để về
nghiên cứu học hỏi thêm. Đáng lẽ ngày đó tôi nên nói chuyện với anh nhiều hơn
và thuê anh vào làm trong hãng của tôi... Sau khi anh nghỉ làm ban đêm, tôi hỏi
thăm mới biết anh đã ra trường và có việc làm tốt, nhưng tôi không ngờ “thuyết
trình viên kỹ thuật” hôm nay lại chính là anh. Anh xứng đáng làm thầy của chúng
tôi!
Sau đó, bà Jeanette nhờ ông Sam ghi lại những chi tiết về cá
nhân tôi trong khi bà tiếp tục gặp gỡ và nói chuyện với những thuyết trình viên
khác vì đã có vài người tới phòng họp. Sau mấy phút giới thiệu và họp bàn về
buổi thuyết trình, ai ai cũng vui vẻ khích lệ tôi... Theo chương trình, bà
Jeanette và ông Sam sẽ điều hợp chương trình và năm chúng tôi sẽ ngồi trên “sân
khấu”, quay mặt xuống hội trường với khoảng gần 400 người tham dự. Tôi sẽ là
người thuyết trình cuối cùng vì trước đó, đại diện Bộ Năng Lượng sẽ nói sơ qua
kế hoạch chung của quốc gia về vật liệu phế thải chất phóng xạ, một người sẽ
nói về dự án “Yucca Moutain”, rồi các công ty trúng thầu, hãng nào lo phần nào
cũng như kế hoạch nghiên cứu, quản lý tài chánh và cuối cùng là hệ thống thông
tin, nối kết tất cả vào một mối do chính tôi trình bầy.
Tôi mừng thầm trong bụng vì bước đầu coi như thuận lợi.
Trong nhóm thuyết trình viên, ngoại trừ anh chàng giám đốc của hãng Duke
Engineering có vẻ hơi “kỳ thị” vì thường nhăn mặt hay nheo mắt mỗi khi nhìn
tôi, còn những người khác đều rất vui vẻ hòa đồng...
* * * * *
Tôi run run đứng dậy chuẩn bị lên bục thuyết trình khi bà
Jeanette giới thiệu:
- Để tiếp tục chương
trình, tôi xin nhường lời lại cho ông Sam, phó chủ tịch của BAH sẽ giới thiệu
một thuyết trình viên rất đặc biệt, đến từ hãng TRW sẽ trình bầy với chúng ta
về “systems integration” của dự án “ Yucca Mountain ”.
Ông Sam chờ tôi bước lên bục thuyết trình và khi “ánh đèn
sân khấu” đã rọi vào tôi, mới bắt đầu lên tiếng:
- Kính thưa quý vị,
tôi rất hãnh diện được bà phát ngôn viên của Bộ Năng Lượng uỷ thác cho việc
giới thiệu anh John Nguyễn, một thuyền nhân Việt Nam đến Mỹ mới được 10 năm
nay, và tôi đã có cơ may “quen biết” anh ta trong thời gian đó. Suốt hơn 2 năm
trời, mỗi tối anh John vẫn tới lau chùi quét dọn văn phòng cho chúng tôi trong
lúc theo học đại học; kính thưa quý vị, chính cái hội trường này cũng đã từng
được anh ta hút bụi, lau bàn ghế... Và hôm nay, 8 năm sau, anh John đã trở về,
không phải để làm “custodian” buổi tối, nhưng là đứng trên “podium” sáng nay để
làm “thầy” dẫn giải cho chúng ta về phương án nối kết tất cả hệ thống máy móc
trong dự án này.
Kính thưa quý vị,
giọng nói của anh John có thể còn mang nặng âm hưởng Á Châu, nhưng đồ án anh ta
đưa ra, tôi thiết nghĩ quý vị cũng sẽ đồng ý với chúng tôi là “không chê vào
đâu được” vì chính tôi và nhiều người đã xem qua và tất cả đều đồng ý như thế.
Bây giờ, tôi xin được trân trọng giới thiệu anh John, một người đã rời bỏ “quê
cha đất tổ” và gia đình để bước xuống một chiếc thuyền tre nhỏ bé, cùng bạn bè
vượt biển tìm tự do, một thân một mình tới Mỹ, vừa tự mưu sinh vừa tiếp tục học
để có được ngày hôm nay. Và đây, anh John Nguyễn, một thuyền nhân Việt Nam ,
một người lao công đã từng quét dọn nơi này, nhưng sáng hôm nay là thuyết trình
viên kỹ thuật của chúng ta.
Tôi bàng hoàng xúc động vì những lời giới thiệu của ông
Sam... Trong khi cả hội trường rền van tiếng vỗ tay cổ võ, tim tôi đập mạnh,
tâm trí tôi vượt thời gian tìm về dĩ vãng của những ngày gian khổ ở quê nhà, những
ngày lênh đênh trên biển, những ngày đợi chờ trong lo âu ở trại tỵ nạn Galang,
và những ngày đầu bơ vơ lạc lõng nơi xứ lạ quê người. Khi tiếng vỗ tay vừa dứt,
tôi nghẹn ngào run rẩy bắt đầu:
- Kính thưa quý vị,
tôi xin chân thành cám ơn những lời giới thiệu chân tình của bà Jeanette và ông
Sam. Tôi xin cám ơn những tràng pháo tay khích lệ của quý vị dành cho tôi, một
người Việt Nam nói tiếng Mỹ chưa rành. Tôi xin cám ơn ban giám đốc TRW và toàn
thể ban quản trị dự án “ Yucca Mountain ” đã tín nhiệm tôi...
Từ chốn tận cùng của trái tim tôi, một niềm cảm xúc nghẹn
ngào đang ào ạt dâng lên như sóng đại dương nên giọng nói của tôi lại càng khó
nghe hơn lúc bình thường; tuy nhiên, tôi tin tưởng rằng tất cả quý vị sẽ thông
cảm bỏ qua những sai lỗi của tôi trong cách phát âm tiếng Mỹ không chuẩn. Thêm
vào đó, tôi cũng hy vọng rằng những sơ đồ minh họa trên màn ảnh sẽ thay tôi
giải thích tất cả, vì ai trong chúng ta cũng hiểu rằng một biểu đồ (diagram)
còn có giá trị hơn cả ngàn lời giải thích loanh quanh...
Tôi thật sự choáng ngợp và bối rối vì một tràng pháo tay lớn
và rất dài vang lên từ khắp hội trường; tuy nhiên, tràng pháo tay đó cũng đã
giúp tôi thêm lòng tự tin và hoàn tất buổi thuyết trình một cách tốt đẹp. Cũng
có một vài câu hỏi có tính cách bắt bẻ, một vài ý kiến đề nghị thay đổi chỗ này
chỗ kia, nhưng phần lớn đều đồng ý và tán thành đề án kỹ thuật của TRW do tôi
trình bầy.
Ngay khi chương trình vừa chấm dứt, ông xếp của tôi chạy vội
ra phía sau hội trường nắm chặt tay tôi khích lệ:
- John. Chúng tôi rất hãnh diện vì anh. Anh cứ ở đây gặp gỡ
làm quen những người khác, hôm nay không cần về lại văn phòng. Ngày mai chúng
ta sẽ nói chuyện nhiều hơn. Cố gắng lên. Anh làm tốt lắm. Anh nói bằng con tim
và trí óc chứ không phải bằng miệng lưỡi ... Đừng mang nặng mặc cảm về giọng
nói của mình nữa.
Tôi hớn hở bước ra hành lang phía trước hội trường, bắt tay
trò chuyện với nhiều người thuộc nhiều hãng xưởng khác nhau. Người hỏi về chuyện
vượt biên, “thuở hàn vi” ngày đi học tối làm lao công, kẻ hỏi về phương án làm
việc và trao đổi “business card”... Tôi choáng ngợp vì ân tình của bao nhiêu
người xa lạ, có những người đã từng là “đối thủ” của tôi trong thời gian đấu
thầu dự án Yucca Mountain...
Giữa tiếng ồn ào náo nhiệt của bao nhiêu người vây quanh,
tôi nghe vọng tới một giọng phụ nữ nói tiếng Việt:
- Anh Khanh nì... Mình
chờ một tý gặp anh John làm quen và mời anh ấy về Eden ăn trưa luôn cho vui.
- Đi thôi. Thằng chả
chỉ gặp may chứ có hay ho gì hơn ai!
- Mình cũng được hãnh
diện vì là người Việt chứ anh.
- Nếu Thy mê nó thì cứ
ở lại chờ.
- Anh kỳ quá hà. Hơi
một tý là ghen bậy ghen bạ. Đi thì đi...
Tôi ngoái cổ nhìn chung quanh nhưng vì chiều cao quá khiêm
tốn của mình nên không tìm được những người bạn “đồng hương yêu dấu” ấy... Tự
nhiên tôi cảm thấy cô đơn lạc lõng giữa rừng người không cùng màu da, tiếng
nói. Tôi được người ngoại quốc niềm nở tiếp đón và có vẻ thán phục, nhưng hình
như, tôi không được một số “đồng bào” của tôi tiếp nhận! Tại sao?
Mãi gần nửa giờ sau tôi mới một mình lững thững lê bước ra
bãi đậu xe, lòng buồn man mác nhớ lại câu ca dao tôi đã thuộc nằm lòng từ thuở
còn mài đũng quần trên ghế trường tiểu học ở Làng Ba, Bình Giả:
Khôn ngoan đối đáp
người ngoài,
Gà cùng một mẹ chớ hoài
đá nhau.
Mẹ Việt Nam ơi, từng bước từng bước chúng con đang hội nhập
vào nền văn hóa mới, nhưng cũng từng bước từng bước chúng con đang quên dần
tình nghĩa “đồng bào” theo truyền thuyết “con rồng cháu tiên” của hơn bốn ngàn
năm văn hiến. Liệu rồi thế hệ con cháu người Việt đang lưu lạc khắp bốn phương
trời có còn nhận nhau là anh chị em “máu đỏ da vàng” nữa không?
Nguyễn Duy-An
