1. Bố mẹ chúng tôi đã đào mồ chôn sâu lòng can đảm từ mùa đông Cải cách ruộng đất, từ những ngày Trần Dần đi không thấy phố thấy nhà, chỉ thấy mưa sa trên màu cờ đỏ. Can đảm đã biến mất trên cuộc đời khi mảnh đất tổ tiên trở thành một phần của hợp tác xã, khi những miếng thịt không còn trong cửa hàng mậu dịch, và hơi thở tự do của Nhân Văn Giai Phẩm đã vào tù. Từ ấy, chúng tôi ra đời. Sữa mẹ ngọt nhưng luôn có mùi sợ hãi. Sợ hãi! Gia tài lớn nhất để lại cho con. Can đảm? Làm sao chúng tôi mất đi cái chưa bao giờ có - từ thuở lọt lòng cho đến lớn khôn!?
2. 3 giờ sáng thứ Hai sau biểu tình Chủ nhật lần thứ 9. Bạn không ngủ được, réo vào Skype. Buồn quá! Bức xúc quá! Cả một nước bao nhiêu triệu người mà chỉ có mấy trăm mạng tuần hành biểu tình! Mấy thằng bạn của mình ở Cầu Giấy, ở Hàng Buồm, còm say sưa trên mạng. Kêu gọi, bàn mưu tính kế, nên dùng khẩu hiệu này, nên hát bài hát kia... Chống TQ không đếch đủ, phải đả đảo tụi bán nước... Kiếm địa chỉ thằng Minh đi, tao sẽ làm thịt nó... Thả truyền đơn phải làm như vậy này... 9 giờ sáng, số người tuần hành đông ra phết, mình máu lên gọi tụi nó... Không sao, ra đi! Nhắn luôn qua thôn Danlambao... Chẳng thấy đứa nào! Về nhà mới biết tụi nó bình an hoan hô và đả đảo bằng còm!... Lại đọc cái còm: hôm nay trời mát mà, sao giải tán sớm thế...!
3. Tội ác lớn nhất của một triều đại không hẳn là đốt sách, giết người hay làm cho đất nước trở nên nghèo khó, mà là làm cho cả một dân tộc trở nên hèn nhát, ích kỷ và mê muội... Tôi muốn nói với bạn về những điều đã viết nhưng cũng bằng thừa. Đã mất mát quá nhiều để có thể bù đắp bằng lời, tự an ủi hảo với nhau. Ải Nam Quan, Thác Bản Giốc, Hoàng Sa, Trường Sa, Biển Đông, Biên giới Việt Bắc... Những mất mát to lớn. Nhưng thế hệ chúng tôi và thế hệ đàn anh đã mất đi nhiều thứ tủi nhục hơn mà chính những mất mát đó đã dẫn đến những mất mát được viết thành khẩu hiệu xuống đường ngày hôm nay. Chúng tôi mất đi lòng can đảm, mất tinh thần làm chủ vận mạng chính mình và vận mạng đất nước, mất đi ý chí hy sinh bình an cá nhân để đạt được những lợi ích chung. Mất hay không có? Làm sao có thể mất được những thứ mà chúng tôi không có ngay từ thuở lọt lòng!?
4. Đã bao nhiêu năm chúng tôi đã bị bao vây, gò ép, uốn nắn như những con cá mòi trong hộp sắt với nước sốt màu đỏ để từng ngày, mỗi tháng, nhiều năm chúng tôi nghiễm nhiên trở thành những cái đinh, con ốc của guồng máy. Trong căn nhà nhỏ, bố chúng tôi bao vây chúng tôi bằng quá khứ kháng chiến, bằng thúc đẩy tương lai chúng tôi phấn đấu vào đoàn. Mẹ bao vây với lời khuyên lẫn nước mắt - thôi con! ai sao mình vậy. Anh bao vây bằng cảnh báo - liệu hồn, đừng làm ảnh hưởng đến vị trí, công ăn việc làm của anh. Bố mẹ anh chị tự bao vây chính họ và bao vây chúng tôi. Đó là cách sống an toàn nhất.
5. Trong ngôi nhà lớn chúng tôi bị bao vây, gò ép, uốn nắn để ngày còn bé khăn quàng đỏ xiết cổ, nằm mơ chỉ mong gặp lãnh tụ vô vàn kính yêu. Lớn lên chỉ có một đường yêu nước là yêu xã hội chủ nghĩa. Cuộc đời chúng tôi và đất nước này đã có đảng lãnh đạo, soi đường dẫn lối với 700 tờ báo bao vây, 300 kênh truyền thanh truyền hình bao vây, một rừng luật rừng bao vây. Chúng tôi bị bao vây bởi hào quang của những chiến thắng thần thánh, bởi lãnh tụ vĩ đại, bởi tấm bảng chỉ đường vĩ đại, bởi lừa dối từ những người bị lừa dối. Bạn bè chúng tôi bao vây lẫn nhau - đừng sống khác nhau, đừng tìm kiếm để đừng có những gì mà anh em muốn nhưng không dám có: tự do, độc lập và can đảm. Hãy sống như nhau! Và để đảm bảo an toàn nhất, chúng tôi học cách tự bao vây chính mình. Quay lưng lại với thế kỷ trước và bước sang kỷ nguyên mới thế hệ chúng tôi mang theo một cái tên đáng nguyền rủa: Mackeno.
6. Vậy thì phải tiếp tục xuống đường! Nhìn lại quá khứ, con người, hoàn cảnh mới thấy ý nghĩa và bước ngoặc to lớn của 9 lần xuống đường yêu nước ngày hôm nay. Phải cắt bỏ cái tên Mackeno đang dính liền với thế hệ mình. Phải bước ra bóng đêm tự nguyền rủa và giỏi đổ thừa. Bạn tôi kết luận. Chúng ta xuống đường để đòi lại biển đảo, đất đai đã mất và bảo vệ những gì có thể sẽ mất. Nhưng sâu thẳm hơn, cấp kỳ hơn, quan trọng hơn chúng ta xuống đường để phá tan những vòng vây oan nghiệt, để tìm lại những gì đã bị lấy mất ngay trước khi chúng ta chào đời. Không tự tìm lại được những thứ đó cho mỗi chúng ta, và từ đó, cho cả dân tộc thì mọi thứ khác sẽ mất. Sẽ không còn gì trên một mảnh đất của những xác chết còn thở.
Bài viết này thân tặng YUNC - người bạn suốt đêm không ngủ. Xin viết với lòng biết ơn gửi đến các cụ, cô chú, anh chị và những người em thân yêu trên đường phố Yêu Nước. Những bước chân can đảm ấy sẽ giúp những bàn chân sợ hãi bước theo. Lịch sử sang trang bởi một thiểu số người dấn thân khai đường mở lối. Xin gửi niềm quý mến đến các bạn Sài Gòn lặng lẽ biểu tình ngồi - tưởng như là sợ hãi nhưng trong tôi, các bạn là những người can đảm nhất.
