Lê Diễn Đức
Nữ công nhân VN lao động ở Malaysia bị bỏ đói - Ảnh: The Star
17/3/2012
Mấy hôm nay cộng đồng mạng bức xúc trước sự việc mấy chục nữ
công nhân Việt Nam ở Malaysia bị bỏ đói. Tờ The
Star của Malaysia ngày 17/3 đưa tin về 42 người phụ nữ Việt Nam (VN)
sống tại thành phố George Town, bán đảo Penang, Malaysia, trong một căn nhà 4
phòng, mỗi phòng chỉ đủ chỗ ngủ cho năm người, và tất cả chỉ có một chỗ đi vệ
sinh duy nhất. Họ từ VN sang Malaysia lao động nhưng đang không có việc làm,
không có tiền gửi về giúp gia đình, một số đã ở Malaysia một năm rưỡi trong khi
hộ chiếu đã hết hạn.
Tình trạng lừa gạt, ngược đãi, đuổi việc phi lý của các ông
chủ hãng đã làm nhiều công nhân VN tuyệt vọng, có người ốm đau chờ chết, có
người bị tai nạn lao động chịu tật nguyền suốt đời…
Tiếp tục ở lại thì sẽ phải đối diện với muôn vàn khó khăn,
nhất là trong hoàn cảnh cư trú bất hợp pháp, về nước càng khổ nhục hơn, bởi vì
danh dự thì ít, mà vì nợ nần chưa trả thì nhiều, nên họ nhắm mắt buông xuôi với
kiếp sống giang hồ. Nữ công nhân VN làm nghề mại dâm rẻ tiền phổ biến ở
Malaysia.
Cách đây ít lâu, tờ Việt Báo có bài "30
công nhân tại Malaysia kêu cứu vì bị ngược đãi" cho biết hàng chục hộ
dân ở Trà Vinh đã kéo đến công ty môi giới, Công ty Xuất nhập khẩu và Lương
thực Trà Vinh, khóc lóc, van xin công ty giúp đỡ người thân của họ được trở về
nước, để thoát khỏi cảnh bị đánh đập, bỏ đói tại Malaysia.
Bài báo cũng cho biết 30 công nhân trên đã từng "hớn hở
đăng ký đi sang xứ người", vì "được sự động viên của chính quyền
xã". Sau khi được đưa lên thị xã Trà Vinh học 4 tháng ngoại ngữ và luật
Malaysia, họ lên Sài Gòn khám sức khỏe và tất cả đều “trúng tuyển”. Trở về nhà,
họ vay tiền ngân hàng và vay “nóng” bên ngoài để có đủ số tiền trang trải các
chi phí dịch vụ và vé máy bay. Chia tay người thân vào ngày 28/11/2004, họ hân
hoan với hy vọng sẽ có “đô” gửi về giúp gia đình. "Nào ngờ, ngày đầu tiên
đặt chân đến Malaysia thì họ mới vỡ lẽ là mình đã bị lừa", bài báo viết.
Thời chiến tranh chống Mỹ, trong bài “Hành khúc giải phóng”
của Lưu Hữu Phước có câu: “Ra đi ước hẹn ngày về thăm quê - Rằng chưa tan hết
giặc ta chưa về”, được đổi thành:
“Ra đi ước hẹn ngày về thăm quê
Đời của em tan nát không đường về!”
Xuất khẩu lao động: chính sách xuyên suốt
Tận dụng nạn thất nghiệp ở nông thôn Việt Nam ngày mỗi tăng,
tâm lý muốn vượt qua nghèo đói, mong có cơ hội "đổi đời" của hàng
triệu người, Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) đã đưa xuất khẩu lao động ra nước
ngoài thành chính sách xuyên suốt từ nhiều thập niên nay.
Đừng nói chính quyền các cấp của nhà nước CSVN không biết gì
về tình cảnh công nhân lao động VN ở nước ngoài, ngược lại, họ biết rất rõ!
Theo số liệu của Cục Quản lý lao động ngoài nước, thuộc Bộ
Lao động Thương binh và Xã Hội (LĐTB & XH), hiện có khoảng 500 ngàn lao
động VN làm việc ở 40 quốc gia và vùng lãnh thổ, với hơn 30 nhóm ngành, nghề
khác nhau. Trong đó, người lao động tại Đài Loan đứng đầu, tiếp đến là
Malaysia, Hàn Quốc, Nhật Bản, Macau, Ả rập Xê út, Cộng hòa Síp… Đáng chú ý,
trong số 500 ngàn lao động có tới 215 ngàn là lao động nữ, chiếm 50,2%, chủ yếu
làm việc trong ngành phục vụ cá nhân và xã hội chiếm 52,9%, công nghiệp 42,2%,
nông nghiệp 1,10%, thủy sản 0,13%, còn lại là các ngành nghề khác. Đây cũng là
đối tượng bị ngược đãi, xúc phạm nhân phẩm, bóc lột sức lao động nhiều hơn so
với nam", theo tờ Dân
Trí 22/11/2011.
Tờ
điện tử ĐCSVN nhận định rằng "trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt
về lao động, nhưng VN vẫn xây dựng được thị trường lao động đa dạng phong phú,
hàng năm đưa được số lao động ra nước ngoài ngày càng nhiều. Chỉ tính trong 3
năm (2006 – 2008) trung bình mỗi năm đưa được hơn 83.000 lao động đi làm việc ở
nước ngoài…".
Ngày 29/11/2006 Quốc hội VN đã thông qua "Luật Người
lao động VN đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng". Điều 5 của luật này
xác định "tạo điều kiện thuận lợi để công dân VN có đủ điều kiện đi làm
việc ở nước ngoài" và "bảo hộ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao
động…”
Thế nhưng, trước những rủi ro, bi kịch trong đời sống, công
nhân VN ở nước ngoài không biết kêu cứu ai. Nhà nước, tức là các cơ quan đại
diện ngoại giao, thường làm ngơ, đùn đẩy trách nhiệm cho Bộ LĐTB & XH hoặc
đơn vị tuyển dụng trong nước.
Trong khi đó, công nhân VN không được thành lập công đoàn
độc lập để bảo vệ quyền lợi của mình. Còn công đoàn quốc doanh, công cụ của
ĐCSVN, nếu không trốn tránh trách nhiệm thì cũng đứng về phía những kẻ bóc lột,
không chỉ đối với công nhân VN ở nước ngoài, mà ngay cả với công nhân trong
nước làm việc tại các công ty ngoại quốc.
Nhiều năm qua, trong rất nhiều trường hợp bị lừa đảo, hành
hạ ở nước ngoài, công nhân VN nhận được giúp đỡ pháp lý cũng như vật chất chủ
yếu từ các cá nhân và các tổ chức từ thiện của người Việt hải ngoại. Nhưng sự
giúp đỡ bất vụ lợi, “áo lành đùm áo rách” này cũng bị nhà chức trách CSVN đánh
phá ngông cuồng.
Tháng 10 năm 2006, người Việt từ khắp nơi trên thế giới nhóm
họp về thủ đô Warsaw của Ba lan để thành lập Ủy Ban Bảo Vệ Lao Động VN. Đại sứ
quán VN tại Ba Lan đã gửi công hàm phản đối tới chính phủ Ba Lan. Tuy nhiên,
hiểu rõ chế độ cộng sản hơn ai hết, chính phủ Ba Lan vẫn đồng ý cho người Việt
tổ chức hội nghị tại phòng họp của quốc hội. Lúc bấy giờ luật sư Lê Thị Công
Nhân được mời sang tham dự nhưng bị giữ lại sân bay khi xuất cảnh.
Đỗ Thị Minh Hạnh cùng với Nguyễn Hoàng Quốc Hùng và Đoàn Huy
Chương, chỉ vì giúp đỡ dân oan bị cướp đất và bênh vực công nhân lao động mà bị
xét xử bất công với bản án nặng nề 7 năm tù.
Tháng 9/2010, Ủy ban Bảo vệ Người Lao Động tổ chức đại hội
tại Malaysia với sự tham gia của chủ tịch công đoàn nước sở tại và nhiều công
nhân tới từ các nước. Ông Trần Ngọc Thành, chủ tịch Uỷ ban, đã bị biên phòng
Maylaysia giữ tại sân bay Kula Lumpur, không cho nhập cảnh. Ông Thành cho biết
lúc đầu phía Malaysia từ chối nêu lý do, nhưng sau khi có sự can thiệp của Đại
sứ quán Ba Lan tại Malaysia (ông Thành mang hộ chiếu Ba Lan) thì một sĩ quan
biên phòng Malyasia cho biết chính phủ VN đã đề nghị như vậy.
Hãy tạm bỏ qua một bên vấn đề công nhân trong nước, bởi vì
nếu được phép thành lập công đoàn độc lập và hoạt động hợp pháp, chắc chắn một
Công đoàn Đoàn kết theo mô hình Ba Lan sẽ ra đời với nhiều triệu thành viên. Hà
Nội lo sợ trước nguy cơ chế độ có thể bị xoá sổ như tại Ba Lan là điều dễ hiểu.
Nhưng vì sao móng vuốt của Hà Nội kéo dài khắp nơi, thậm chí
tận dụng cả quan hệ ngoại giao để ngặn chặn mọi sự giúp đỡ cho công nhân VN lao
động ở nước ngoài?
“Làm cho khốc hại chằng qua vì tiền”
Xuất khẩu lao động là cỗ máy in tiền!
Tôi có người bạn học cũ là cán bộ của Vụ Quản lý Lao động
ngoài nước thuộc Bộ LĐTB & XH và một người quen khác đã từng có công sức
quan trọng đưa hàng chục ngàn lao động VN sang Liên Xô, Tiệp Khắc, Bulgaria
trong giai đoạn “bốn phương vô sản đều là anh em” và hàng ngàn người khác sang
Hàn quốc, Đài Loan, Nhật Bản... vào thời các nhà tư bản xanh và đỏ "liên
hiệp lại" bóc lột công nhân.
Qua người bạn và nhờ nhận làm một số dịch vụ giao tiếp, dịch
hồ sơ cho người quen muốn thăm dò thị trường lao động Ba Lan, tôi đã tìm ra lời
giải chính xác cho bản chất của sự việc.
Xuất khẩu công nhân lao động ở VN được xem là món kinh doanh
hơn cả buôn ma tuý. Hơn là vì hợp pháp, vốn bỏ ra không đáng kể, nhưng lợi
nhuận không thua kém. Công việc kinh doanh không cần đến học thức, chỉ cần có
một số quan hệ đặc biệt với quan chức và biết bôi trơn các mối quan hệ ấy. Tất
cả các khâu khác như mặt bằng để tập trung học tiếng hay học nghề, kiểm tra tay
nghề đều có thể thuê mướn.
200 ngàn USD là số tiền trả cho giấy phép được làm dịch vụ
xuất khẩu lao động kỳ hạn một năm do Bộ LĐTB & XH cấp. Bao nhiêu nộp ngân
sách, bao nhiêu vào tay ai thì chỉ có trời hoặc Bộ trưởng biết. Tại sao thời
hạn một năm? Một năm là đủ ăn bộn. Phải trình diện để nói chuyện phải quấy cho
chuyện làm ăn tiếp. Như thế nào? Tuỳ ở thu nhập năm qua! Không giấu được, vì
hợp đồng khung và từng đợt đi cụ thể của công nhân đều phải qua Bộ duyệt.
Tôi làm phép tính số học đơn giản để thấy lợi nhuận của việc
kinh doanh này.
Ví dụ tạm lấy mức lương 700 USD/tháng cho một công nhân đi
lao động ở nước ngoài theo hợp đồng (ở Nhật Bản hay một số nước tư bản khác có
mức lương cao hơn, ở Malaysia ít hơn).
Thông thường, công nhân được đối tác nước ngoài cam kết cho
ăn trưa, nơi ở miễn phí và cấp vé máy bay trở về VN khi kết thúc hợp đồng.
Trong thực tế thì muôn hình vạn trạng, biến hoá khôn lường. Tiền đã trao và cá
đã cắn câu, điều gì xảy ra sau khi công nhân đặt chân đến xứ người là hoàn toàn
khác!
Theo quy định chính thức của Bộ LĐTB & XH, công ty môi
giới của VN và nước ngoài được hưởng công dịch vụ bằng một tháng lương của
người lao động cho một năm làm việc, gọi là “phí dịch vụ khai thác lao động
nước ngoài”.
Hợp đồng ký với người lao động thường một năm và có thể gia
hạn tới ba năm! Như vậy, để được đi, mỗi công nhân phải chấp nhận nộp trước
“phí dịch vụ khai thác lao động nước ngoài” cho 3 năm, tức là 700 USD nhân 3
năm, bằng 2.100 USD, nhân 2 môi giới, bằng 4.200 USD. Chỉ với 100 công nhân,
hai công ty môi giới sẽ bỏ túi 420 ngàn USD! Với con số ngàn, trăm ngàn công
nhân thi sẽ là bao nhiêu?
Khoản thứ nhì. Có một luật bất thành văn mà các bên liên
quan gọi là “chi phí ngoài”, nói trắng ra là tiền làm thủ tục chiếu khán nhập
cảnh (visa). Công ty môi giới có hối lộ cho đại sứ quán các nước hay không,
hoặc nói vống lên để thêm tiền bỏ túi riêng, thì cũng chỉ có... trời biết!
Trong giai đoạn 2007-2008, người ta nói đi Cộng Hoà Czech
mỗi công nhân phải trả 2.500 USD cho visa lao động! Sự việc ông đại sứ CH Czech
tại VN bị triệu hồi về nước và CH Czech tạm ngưng cấp visa cho công dân VN một
thời gian, củng cố thêm sự thật của tin đồn. Cứ cho chi phí hết 1.500 USD, với
100 công nhân, công ty môi giới có thêm vào tài khoản 100 ngàn USD nữa.
Khoản thứ ba mới đáng sợ!
Khi ký kết hợp đồng, công nhân buộc phải thế chấp để ngăn
chặn bỏ việc làm. Hầu hết công nhân là những người nghèo (chỉ một số rất ít lợi
dụng con đường này để vượt biên hợp pháp) nên phải cầm cố đất, nhà ở, hoặc tiền
(tiền thế chấp từ vài ngàn USD, tới 10 ngàn hoặc hơn, tuỳ theo từng nước). Nếu
phá vỡ hợp đồng, tiền bạc, tài sản thế chấp sẽ bị mất đứt. Các công ty môi giới
và ông chủ ngoại quốc được quyền ăn chia, với cách nói mỹ miều là “tiền bồi thường
thiệt hại”!
Như vậy, chưa biết tương lai tròn méo ra sao trên xứ lạ,
trước khi lên đường, mỗi công nhân phải gồng mình chịu phí dịch vụ, phí visa và
tiền thế chấp. Chưa kể các khoản cho hồ sơ, hộ chiếu, công chứng, khám sức
khoẻ, bảo hiểm và thời gian đi lại thực hiện các thủ tục. Ngoài ra, với các
khoản thế chấp tại VN, các công ty môi giới có thể dùng vào việc sinh lợi khác.
Đây chính là nguyên nhân cốt lõi vì sao nhà cầm quyền VN lại
làm ngơ trước thân phận khốn cùng của người lao động VN ở nước ngoài và ngăn
cản giúp đỡ họ.
Những người nghèo khổ đi nước ngoài lao động thực chất bị
vứt vào canh bạc chót và chờ vào sự may mắn. Nơi nào ông chủ tốt hoặc nước sở
tại có môi trường xã hội văn minh bảo vệ quyền lợi người lao động, thì tuy vất
vả nhưng còn thực hiện được một phần mơ ước. Gặp ông chủ bất nhân, chính quyền
sở tại làm ngơ, coi như mất trắng và thân tàn ma dại.
Nếu chịu không nổi, đành chịu phá vỡ hợp đồng ra ngoài kiếm
sống, thì như đã nói, ông chủ và các công ty môi giới hưởng lợi hợp pháp số
tiền bạc và tài sản thế chấp. Vì thế, không loại trừ khả năng các công ty môi
giới khuyến khích các ông chủ ngược đãi để công nhân bỏ trốn càng nhiều càng
tốt.
Lời kết
Trong thập niên 90 nhà thơ Bùi Minh Quốc đã viết “cả một
thời đểu cáng đã lên ngôi”!
Gần đây, với vụ Đoàn văn Vươn ở Tiên Lãng, nhà văn Thuỳ Linh
viết: "Thời nay còn hơn cả thổ tả, táng tận lương tâm đến mức có nhiều kẻ
chưa thể tiến hóa làm người"!
Lợi dụng lòng yêu nước và sự mù loà kiến thức của công nhân
và nông dân lương thiện, những người CSVN đã cướp được chính quyền vào năm 1945
và sau khi thống nhất đất nước vào năm 1975, cảm thấy đã có mọi thứ trong tay,
họ trắng trợn trở mặt.
Nhưng dường như còn nhiều người vẫn chưa nhận ra. Nông dân,
công nhân không có điều kiện tiếp cận thông tin, ngờ nghệch cả tin, thậm chí
vội vã cám ơn khi được Đảng xoa đầu hoặc nhả ra những lời châu ngọc (dối trá) -
đã đành, mà trong giới có học cũng vậy.
Thái độ này kéo dài thêm sự tồn tại của hệ thống bất nhân và
thân phận bị cai trị, nô lệ của chính mình.
© 2012 Lê Diễn Đức - RFA Blog
