Lâm Thế Nguyên (ĐVDVN)
Với vô số yếu tố tích cực phát khởi trong thời gian gần đây,
cục diện xã hội và chính trị Việt Nam chắc chắn sẽ có thay đổi lớn trong vòng
vài năm. Diễn biến có thể xảy ra từ: 1. đổi mới chính trị bởi đảng CSVN;
2. biến động khiến đảng CSVN mất quyền kiểm soát; hoặc là: 3. một
cuộc nổi dậy có tổ chức.
Dù tình huống nào xảy ra,
cục diện đất nước cũng sẽ được thay đổi, ít nhất cũng sẽ thoát khỏi cảnh độc
tài toàn trị. Cuộc thay đổi mang tính nền tảng sẽ dẫn đến chuỗi thay đổi tiếp
nối để hoàn chỉnh tiến trình dân chủ hoá đất nước.
1. Diễn biến qua chính sách đổi mới thực sự: Khi
đối đầu với nguy cơ bị sụp đổ, đảng CSVN có thể bất ngờ thay đổi đường lối lãnh
đạo bằng chính sách đổi mới cụ thể, để có thể được tồn tại và tiếp tục hoạt
động dưới chính thể dân chủ đa đảng.
Tuy nhiên, vì bản năng sinh tồn, rất khó để đảng CSVN sẽ
chấp nhận cho toàn thể tổ chức chính trị đối lập ở trong và ngoài nước được
quyền tự do hoạt động khi mới có thay đổi. Ngay cả những quyền tự do có liên
quan mật thiết đến sinh hoạt dân chủ như ngôn luận, lập hội và hoạt động chính
trị... cũng sẽ bị giới hạn trong vòng an toàn cho đảng CSVN -- có nghĩa là đảng
CSVN chỉ nới lỏng sự kiểm soát chính trị ở một mức độ vừa đủ để tiến trình dân
chủ hoá có thể thực hiện từng bước một trong vòng kiểm soát.
Có thể nói, dù đường lối này có thể tạo ra một cơ hội dân
chủ hoá xã hội và đa đảng hoá bộ máy lãnh đạo nhà nước, nhưng tình trạng khó
tránh khỏi là: đảng CSVN vẫn nắm thế chủ động trong việc chọn lựa phương hướng
tháo gỡ các bế tắc chính trị.
Diễn tiến có thể nhìn thấy từ sự đổi mới dưới hình thức này
là nhà cầm quyền sẽ dần dần nhân nhượng nhu cầu mở rộng xã hội dân sự, kể cả
một số cải cách nhân quyền... để đáp ứng đòi hỏi của xã hội và yêu sách của
cộng đồng quốc tế. Từ thay đổi cơ bản này, một số trí thức có tâm huyết với xã
hội sẽ ứng cử Đại biểu Quốc hội với tư cách độc lập, để có thể trực tiếp đấu
tranh thay đổi hiến pháp, luật pháp và các chính sách đối nội, đối ngoại của
Việt Nam. Cùng lúc đó, một số nhà dân chủ có uy tín lớn sẽ nhân cơ hội này
thành lập đảng đối lập mới để thúc đẩy tiến trình dân chủ hoá.
Trong bối cảnh đầy bế tắc hiện nay hình thức đổi mới chính
trị này không đáp ứng được toàn bộ nhu cầu khẩn thiết của xã hội. Tuy nhiên,
điểm đáng chú ý là tiến trình này không dẫn đến khủng hoảng, đổ máu, và hơn nữa
là nó duy trì được sự liên tục trong mặt lãnh đạo của hệ thống chính quyền,
giúp bảo đảm được an ninh lãnh thổ trong giai đoạn chuyển thể.
Nhưng hình thức đổi mới này tự nó sẽ không trở thành một
giải pháp thật sự tốt đẹp nếu như đảng CSVN vẫn không chấp nhận trả tự do cho
những người bị giam tù vì các nỗ lực đấu tranh chống độc tài, tham ô và bất
công; cụ thể là những người bị giam tù vì "vi phạm các điều 79, 80,
84, 87, 88, 89, 91, 258... của Bộ Luật Hình sự" hiện hành. Mặt khác,
sự đổi mới này sẽ không thể dẫn đến một nền dân chủ đích thực nếu như các quyền
tự do ngôn luận, lập hội và hoạt động chính trị... không được tôn trọng đúng
mức.
Cuối cùng, một cuộc Tổng Tuyển Cử Tự Do với sự giám sát của
các cơ quan nhân quyền quốc tế cần phải được thực hiện một cách đầy đủ và
nghiêm chỉnh để Việt Nam thật sự có được một chính phủ dân cử đúng nghĩa.
2. Diễn biến từ biến động lớn: Đảng CSVN có thể
bị mất kiểm soát bất ngờ, hay bị sụp đổ bởi biến động xã hội, kinh tế, chính
trị...
Nếu mỗi tỉnh thành đều xảy ra một vụ đối kháng chống nhà
nước bất công như trường hợp Tiên Lãng, thì chuỗi biến động này sẽ có tác động
cô lập chính trị đối với đảng cầm quyền.
Khi lạm phát gia tăng, kinh tế khủng hoảng nặng nề, hàng
triệu công nhân mất việc và đời sống của người lao động nghèo bị đe doạ nặng
nề, thì áp lực của đông đảo quần chúng khốn khổ sẽ là ngòi nổ của nhiều biến
động không thể tránh được.
Khi tình hình xã hội bất ổn liên tục, các hoạt động đấu
tranh đòi tự do dân chủ và công bằng xã hội sẽ tăng cao dưới nhiều hình thức.
Những biến động xã hội, kinh tế, chính trị... tương tác liên
hoàn sẽ tạo nên những biến động có khả năng làm nhà cầm quyền mất kiểm soát
trong nhiều lãnh vực và khu vực.
Trong trường hợp này, thái độ của quân đội và sự hậu thuẫn
của quốc tế đóng vai trò quyết định cho tiến trình thay đổi chế độ, tương tự
như quá trình sụp đổ của các chế độ độc tài ở Tunisia, Ai Cập và ngay cả ở
Lybia.
Nếu quân đội đứng về phía nhân dân và liên minh các lực
lượng đối lập đủ mạnh để làm chủ tình hình và có khả năng lãnh đạo quốc gia,
thì tình hình sẽ sớm được ổn định. Theo đó, một chính phủ lâm thời sẽ được
thành hình và Tổng Tuyển Cử Tự Do cần diễn ra nhanh chóng để tránh tình trạng
nhà nước phải lệ thuộc vào ảnh hưởng của quân đội (tương tự như khó khăn của
hiện tình Ai Cập).
3. Diễn biến do quần chúng nổi dậy và có lãnh đạo: Đây
là trường hợp chưa có nhiều dấu hiệu hứa hẹn tính khả thi, song nếu xảy ra, tổ
chức nào lãnh đạo thành công sẽ có được điều kiện và thực quyền để thiết lập
chính phủ mới một cách chủ động. Trong bối cảnh đó, các tổ chức chính trị khác
sẽ có thể tương nhượng chấp nhận chính phủ mới để sớm tạo ổn định cho giai đoạn
này.
Sau đó Tổng Tuyển Cử Tự Do cần phải được tổ chức chậm nhất
là 12 tháng sau ngày có biến động thay đổi chế độ (chính phủ lâm thời nắm quyền
tối đa là 12 tháng), nếu không sẽ dẫn đến rối loạn chính trị.
Nói chung, dù là tình hình đất nước sẽ diễn biến ra sao, các
tổ chức, phong trào vẫn cần phải có thực lực đủ mạnh thì mới có thể chủ động
khai dụng ưu thế của mỗi hoàn cảnh.
Mặt khác, những đường lối, chính sách cần thiết, đặc biệt là chủ trương dành cho giai đoạn chuyển thể, phải được chuẩn
bị đầy đủ để làm tư tưởng chỉ đạo cho tiến trình ổn định và phát triển đất
nước. Định hướng đó là yếu tố cần thiết để có thể chủ động trong từng tình
huống.
Lâm Thế
Nguyên (ĐVDVN)
