Vũ Ly
Từ nhiều năm nay người dân Lào Cai sống dọc các
con đường chở quặng sang Trung Quốc, đều kinh hoàng bởi những đoàn xe
tải chở quặng trọng tải 70-80 tấn nối đuôi nhau từng đoàn 20-30 chiếc
chạy rầm rầm suốt ngày đêm.
Con đường gây khiếp sợ
Quốc lộ 4E, đoạn từ thị trấn Bảo Thắng lên TP Lào Cai và
tỉnh lộ 151 sau vài năm nay bị xe chở quặng xuất khẩu sang Trung Quốc
trọng tải mỗi cái 70-80 tấn cày xới, lún sụt nát như tương, không một
mét vuông đường nào nguyên vẹn, những ổ voi, ổ trâu xuất hiện dày đặc
trên khắp tuyến đường. Ai có việc phải đi trên tuyến đường này đều kinh
hãi và khiếp sợ, mùa khô thì bụi mù trời, mùa mưa thì lầy lội.
Nhiều cái chết thương tâm do xe chở quặng cán chết, do
quặng rơi xuống trúng đầu người đi đường, ví như kiểm lâm viên Lý Đức
Hồng, bị một tảng quặng rơi từ trên xe chở quặng quá tải trúng ngực
chết, tai nạn xảy ra tại Km 25 +400 trên QL 4E ngày 4/2/2005.
Ông Nguyễn Văn Với thôn Tiến Lợi I, xã Xuân Giao cho
biết: Nhà tôi cách đường 20 m, nhưng không mấy khi mở cửa, bởi bụi từ
đoàn xe chở quặng thốc vào nhà, ban ngày mà phải đóng cửa im ỉm vì sợ
bụi. Còn ban đêm thì xe chạy rầm rầm, chúng đua nhau chạy, những nhà ở
sát mặt đường thì bị rung lắc, tiếng còi hơi của đoàn xe chở quặng như
xé tai không ai có thể ngủ được. Ngày cũng như đêm, năm này qua năm khác
những người sống dọc tuyến đường như bị tra tấn, đám trẻ ốm la liệt còn
người lớn thì sắp phát điên hết cả…
Những đoàn xe chở quặng như các hung thần, là nỗi khiếp
đảm cho tất cả những người đi đường, còn QL 4E, tỉnh lộ 151 là con đường
tử thần, nỗi khiếp sợ của ai phải đi qua đó.
Chảy máu quặng
Tỉnh Lào Cai có mỏ sắt Quý Xa nằm ở xã Sơn Thuỷ, huyện
Văn Bàn, với trữ lượng 120 triệu tấn, có hàm lượng sắt 55%, đây là mỏ
sắt lộ thiên lớn nhất khu vực miền núi phía Bắc có thể khai thác liên
tục 40 – 50 năm. Sau khi được Chính phủ phê duyệt, năm 2007 Tổng Cty
Thép Việt Nam tiến hành khai thác mỏ, trong đó có hợp tác với Tập đoàn
Gang thép Côn Gang -Trung Quốc, mỗi năm xuất khẩu từ 500 ngàn tấn đến
1,2 triệu tấn quặng sang Trung Quốc để đổi lấy than cốc cho các nhà máy
luyện thép trong nước.
Bãi quặng tập kết bên TQ
”Té nước theo mưa”, lợi dụng việc xuất khẩu quặng nhiều
cá nhân và doanh nghiệp xuất khẩu quặng lậu, khiến cho tình hình biên
giới trở nên phức tạp. Năm 2011, tỉnh Lào Cai được phép xuất khẩu quặng
sắt từ mỏ sắt Quí Xa là 500 ngàn tấn đến ngày 31/6/2011 phải hoàn thành.
Ngoài ra các tỉnh Sơn La, Hoà Bình, Yên Bái, Phú Thọ, Nghệ An không nằm
trong qui hoạch, cân đối nguồn quặng theo Thông tư số 08/2008/TT-BCT
ngày 18/6/2008 cũng được xuất khẩu quặng. Đây là kẽ hở để quặng thô tuồn
ra qua biên giới một cách “hợp pháp” và “chính danh” khó mà kiểm soát
được.
Sở Công Thương và Hải quan Lào Cai căn cứ vào sự xác
nhận của các tỉnh trên, còn quặng họ xúc từ đâu hay từ chính mỏ Quý Xa
và các mỏ trên địa bàn tỉnh Lào Cai để bán sang Trung Quốc thì khó xác
định được. Một điều ngược đời khiến người ta không thể không nghi ngờ:
Trong khi quặng sắt từ các tỉnh Phú Thọ, Nghệ An, Sơn La, Hoà Bình, Yên
Bái chảy ngược lên Lào Cai để xuất khẩu sang Trung Quốc, trong khi đó,
quặng từ mỏ Quý Xa lại quay xuôi bán cho các nhà máy tuyển quặng trong
nước.
Dân rào đường không cho xe chở quặng chạy qua (Ảnh Báo Lào Cai)
Theo thống kê của Sở Công Thương Lào Cai, số lượng xuất
khẩu quặng qua các năm, năm sau đều cao hơn năm trước. Quặng sắt năm
2009 xuất khẩu 540 ngàn tấn, năm 2011 đến ngày 22/9 đã là 829.701 tấn
quặng các loại, trong đó chủ yếu là quặng sắt, theo kế hoạch các DN đã
báo cáo số lượng XK với Sở Công thương là 1,379 triệu tấn quặng, bao gồm
quặng sắt, quặng mangan, sten đồng, xỉ đuôi tuyển đồng… được khai thác
tại tỉnh Lào Cai và các tỉnh trong khu vực để xuất khẩu sang Trung Quốc.
Dân chặn đường đốt xe
Theo Quyết định số 742/QĐ-UBND ngày 30/3/2011 của UBND
tỉnh Lào Cai qui định cho xe chở quặng từ mỏ sắt Quý Xa xuất khẩu sang
Trung Quốc theo tuyến đường từ kho hàng Km 103+200 thuộc QL 279 qua tỉnh
lộ 151 – Quốc lộ 4E – Đại lộ Trần Hưng Đạo – đường Phú Thịnh (B1) – phố
Lê Thanh (D2)- đường Hoàng Liên – đường Nhạc Sơn – đường Lương Khánh
Thiện – đường Thủ Dầu Một – cầu Kim Thành. Còn xe chở quặng bán trong
nước theo tuyến đường: Từ kho hàng Km 103+400 QL 279 đi Bảo Hà – qua Phố
Ràng – sang QL 70 đến các cơ sở SX thép trong nước.
Xe biển số 24A - 001.06 bị đốt đêm 17/9 (Ảnh Báo Lào Cai)
Sau ngày 30/6/2011 thì Tổng Cty Thép Việt Nam đã hoàn
thành việc XK 500 ngàn tấn quặng sang Trung Quốc, thế nhưng người dân
không hiểu sao sau ngày 30/6 từng đoàn xe chở quặng sắt vẫn nối đuôi
nhau chạy trên tuyến đường tỉnh lộ 151 và QL 4E lên cửa khẩu Lào Cai.
Nếu là quặng chở từ Yên Bái, Hoà Bình, Nghệ An lên thì sao không theo QL
70, đường rộng, to và thoáng lại lao vào đường tỉnh lộ 151 và QL 4E gập
ghềnh khó đi? Phải chăng đây là quặng khai thác lậu từ các điểm mỏ của
huyện Văn Bàn hay từ chính mỏ Quý Xa được dán nhãn quặng Yên Bái, Hoà
Bình, Nghệ An, Phú Thọ?
Điều này cần được các cơ quan chức năng làm rõ. Còn nói
rằng quặng sắt chở bán cho các nhà máy trong nước chạy theo tuyến tỉnh
lộ 151 và QL 4E là trái với Quyết định 742/QĐ-UBND của UBND tỉnh Lào
Cai.
Bức xúc trước việc xe chở quặng phá nát đường, gây tai
nạn và làm ảnh hưởng tới cuộc sống người dân, mặc dù họ đã gửi đơn lên
các cấp chính quyền nhưng không được giải quyết, thế là “cuộc chiến” với
các xe chở quặng, như đánh chông, bắn đạn cao su, vần gỗ đá ra
đường… đã được tiến hành. Ngày 22/7/2011 người dân thôn Đồng Căm, xã Gia
Phú, huyện Bảo Thắng đã vần cây cối, đất đá và các vật liệu khác ra
ngăn cản đường xe chở quặng sắt. Rồi họ dựng hình nộm, viết khẩu hiệu:
“Ai chặt cây, ai phá đường?” khiến các cơ quan chức năng phải vào cuộc.
Người dân ở đây cho biết, khi tuyến đường Xuân Giao –
Lào Cai bị người dân phản ứng quyết liệt và dữ dội thì các xe chở quặng
chuyển hướng chạy tuyến Xuân Giao – Phố Lu rồi lên Lào Cai xuất khẩu
sang Trung Quốc. Trọng tải đường chỉ có 25 tấn nhưng xe trọng tải 70-80
tấn đã phá nát con đường. Khi người dân xã Sơn Hải phản ứng bằng cách
vần cây cối ra đường, được chính quyền vận động các gia đình lại thu cây
cối về. Bị phản ứng ban ngày thì xe quặng chạy đêm, từng đoàn xe nối
đuôi nhau chạy ròng rã hai tháng trời đã làm cho cuộc sống của người dân
như bị tra tấn. Không chịu nổi, đêm 17/9 người dân thôn Cố Hải, xã Sơn
Hải, huyện Bảo Thắng đã chặn hai xe chở quặng lùi về địa phận xã Xuân
Giao, rồi dùng đá chèn chặt các bánh xe lại.
Ông Đỗ Văn Soi kể lại chuyện chiếc xe con bị đốt
Theo nhiều người dân kể lại, sau khi nhận được điện của
hai lái xe chở quặng một người đàn ông đi xe ô tô con biển số 24A – 00…
quay trở lại, từ trên xe bước xuống mở cốp lấy ra khẩu súng ngắn quát
lớn: Tao là Công an tỉnh Lào Cai đây, thằng nào là đầu gấu chặn xe ra
đây tao nói chuyện. Mọi người nói: Không có ai là đầu gấu cả, chỉ có
người dân thôi. Người đàn ông đó túm tóc một thanh niên đứng gần gí súng
bóp cò, đạn không nổ, người đó cầm nòng súng đánh luôn vào đầu người
thanh niên kia khiến anh này gục xuống bất tỉnh, rồi chọc mũi súng vào
mũi một thanh niên khác chảy máu…
Bất bình trước thái độ hung hăng, côn đồ của người đàn
ông kia, mọi người xúm lại, quyết một phen với người này. Thấy tình hình
căng thẳng người đàn ông đó gọi điện cho một chiếc xe con khác đến giải
cứu. Chiếc xe biển số BKS 19L – 90… chạy tới lao thẳng vào đám người,
khiến mọi người chạy dạt ra, người đàn ông gây rối bỏ chiếc xe biển số
24A – 00… lại nhảy lên xe 19L – 90… tẩu thoát.
Quá bức xúc trước việc xe chở quặng phá nát đường rồi
còn đánh người khiến cho hàng trăm người từ các xã lân cận kéo đến. Mặc
dù chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng sau đó đã có mặt
nhưng không ngăn cản được đoàn người đập phá, vần lăn chiếc xe như một
khúc gỗ rồi đốt chiếc xe đó trong nỗi giận dữ tột cùng.
V.L.
