Nguyễn Minh Nhị (nguyên Chủ tịch UBND tỉnh An Giang)
Máy gặt đập liên hợp đang thu hoạch lúa ở xã Bình Thạnh,
huyện Thủ Thừa (Long An).
Theo tác giả Nguyễn Minh Nhị, ngày nào chúng ta còn
tính suông với cái bình quân đất đai, bình quân lương thực trên mỗi nhân khẩu
là ngày ấy ta chưa thoát ra khỏi tư duy và hệ quả của nền kinh tế tiểu nông lạc
hậu. Ảnh: H.A
Khi luật Đất đai ra đời ngày 19.12.1987 và sau đó là năm
1993, Tỉnh uỷ thấy yên tâm là mình không sai. Còn quyền sở hữu hay quyền sử
dụng đất (QSDĐ) lâu dài thì nông dân thấy cũng tạm yên tâm với chữ “lâu dài” so
với khi còn trong HTX – TĐSX mà không màng tới cái “thời hạn 20 năm” – thậm chí
có người không biết. Nhưng là tài sản của họ, không ai xâm phạm. Từ khái niệm
cấp đất đến công nhận đất mua bán, sang nhượng để cấp quyền sử dụng và công
nhận QSDĐ, trong quản lý không phân biệt nên có tình hình phổ biến là ai “vượt
hạn điền” thì nhờ người khác đứng tên, vừa né hạn điền, vừa né thuế luỹ tuyến
trước đây và thuế vượt hạn điền sau này. Việc này tạo ra tâm lý không yên về
một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước; vừa tạo ra sự trắc trở, bội tín trong
nội bộ nông dân, gia đình và họ hàng vì đứng tên giùm rồi tranh chấp, muốn
chiếm luôn; góp phần cùng nhiều chủ trương không phù hợp khác sinh ra văn hoá
nói dối và xã hội cũng chấp nhận nói dối công khai nhưng không thành văn. Còn
chính quyền thì nghĩ rằng cái hạn điền là cái khung bất khả xê dịch cho người
dân, nhưng với chính quyền lại có thể tuỳ nghi vận dụng trong quản lý, trong
thủ tục thu hồi đất và cấp đất, trong xét xử tranh chấp. Cái tuỳ nghi – tuỳ
tiện ấy là cái hấp dẫn mà chính quyền không muốn sửa luật, nhưng lại càng làm
tăng thêm tâm lý không yên trong nhân dân.
Nay nếu cần thì luật sửa đổi lần này vẫn để là “Đất cấp lần
đầu không thu tiền là 3ha”, còn công nhận QSDĐ (hay sở hữu) do mua bán, sang
nhượng để lập trang trại thì không hạn điền. Như vậy các chủ trang trại mới yên
tâm đầu tư và nghĩa tình nông dân với nhau không có kẽ hở cho nói dối, bội tín
chen vào. Ngày nào chúng ta còn tính suông với cái bình quân đất đai, bình quân
lương thực trên mỗi nhân khẩu là ngày ấy ta chưa thoát ra khỏi tư duy và hệ quả
của nền kinh tế tiểu nông lạc hậu. Thử tính một nông dân có 3ha đất, có hai
con, có bốn cháu, tính từ con thứ hai ra đời đến cháu (nội – ngoại) tròn 20
tuổi lập gia đình là khoảng trên dưới 40 năm – một thế hệ lao động; vậy từ một
trung nông đến con sẽ là bần nông, rồi đến cháu là bần – cố nông (vì phải làm thuê
thêm mới đủ sống).
Tôi đã chứng kiến quá trình bần cùng hoá này với những gia
đình có họ tên cụ thể từ năm 1975 đến nay. Cái hạn điền không nói lên bản chất
cách mạng mà bản chất cách mạng là tam nông là năng suất, chất lượng sản phẩm
và hiệu quả kinh doanh trong nông nghiệp; là sự thịnh vượng của xã hội và môi
trường nông thôn; là hạnh phúc của nông dân. Muốn tam nông thành công thì ngoài
chính sách trực tiếp, việc giảm nhân khẩu nông nghiệp cũng là điều kiện tiên
quyết. Khi giáo dục dạy nghề đi đúng quỹ đạo, phân công lại lao động trên quy
mô xã hội thì cái hạn điền tự nó sẽ không còn (thời hạn cho yêu cầu này – giáo
dục, dạy nghề – là không dưới 20 năm, đáng lý ta đã đi vào quỹ đạo ấy từ những
năm 1990 rồi). Ngày nào còn hạn điền thì ngày ấy nông nghiệp còn nghèo vì không
cạnh tranh nổi. Ta sẽ phải cạnh tranh lúa gạo xuất khẩu rất quyết liệt với
Campuchia và Myanmar trong thời gian sắp tới không xa chớ đừng nói đến Thái Lan
làm chi. Tôi đã đến Myanmar gần đây và đến Campuchia thì như đi lại ở Việt Nam,
và từng giúp họ làm tăng năng suất lúa nên thấy chớ không nghe ai nói hết.
N. M. N.
