Công trình đập thủy điện Nam Theun 2 tại Lào, DR
Một con đập trên sông Mêkông bên lãnh thổ Trung Quốc đã tác hại đến cư dân sống bên Miến Điện, công trình thủy điện Nam Theun II của Lào cũng ảnh hưởng xấu đến cả chục ngàn người trong vùng. Nhật báo Thái Lan The Nation ngày 16/12/2010 đã phân tích sự kiện đập xây dựng trên dòng Mekong không cải thiện được bao nhiêu đời sống cư dân vùng hạ lưu.
Trong bài xã luận, The Nation trước hết ghi nhận làn sóng lo ngại và chỉ trích về số lượng các con đập mới đang được xây dựng ở Trung Quốc và miền trung tâm khu vực Đông Nam Á lại thu hút sự chú ý của thế giới một lần nữa. Lý do rất rõ ràng : Nếu bạn không làm đúng lần đầu tiên, hệ quả điều đó sẽ trở lại và ám ảnh bạn. Việc xây dựng các con đập đó là một ví dụ.
Cốt lõi của vấn đề là tác động xã hội và môi trường của các con đập. Vì không thể có một giải pháp duy nhất cho mọi vấn đề, một số nguyên tắc cơ bản dành ưu tiên cho các vấn đề xã hội và môi trường cần phải được đặt ở trọng tâm bất cứ dự án nào.
Thế nhưng thực tế đã cho thấy rằng quả là một công việc vô cùng khó khăn khi ta muốn buộc các nước trong khu vực tôn trọng các cam kết họ từng đưa ra, hoặc lưu ý đến những mối lo ngại của các cộng đồng cư dân bị ảnh hưởng hoặc của các nước láng giềng,
Các nước Đông Nam Á có nguy cơ bị mất uy tín, cũng như công cuộc hợp tác khu vực mà họ thích tự hào. Tuy nhiên, khi hàng xóm lại là một người khổng lồ hùng mạnh như Trung Quốc, liệu các nước như Thái Lan hay Lào và Cam Bốt có can đảm để nói thẳng suy nghĩ của mình hay không?
Đập bên Trung Quốc hại sang cư dân Miến Điện
Theo một báo cáo mới được công bố gần đây, mang tên là ‘Cao và khô’, Tổ chức Môi trường Sapawa Shan (Shan Sapawa Environmental Organisation ) và Mạng lưới Hành động của Phụ nữ Shan Swan (Shan Women’s Action Network) đã cho biết là một con đập xây dựng trên sông Mekong phía bên lãnh thổ Trung Quốc, đã gây ra xáo trộn nghiêm trọng cho cộng đồng và dân làng ở bang Shan tại Miến Điện. Kết quả điều tra nêu bật nhu cầu là phải cấp tốc đánh giá tác động xuyên biên giới của các con đập và nhanh chóng cải thiện việc quản lý nguồn nước chung.
Hơn nữa, các nhà bảo vệ môi trường còn cho biết rằng đề án thủy điện bị nhiều chỉ trích Nam Theun II của Lào, đã di dời 6.200 cư dân sinh sống trên cao nguyên Nakai và ảnh hưởng bất lợi đến hơn 10.000 người dân sống phía hạ lưu con sông Bang Fai Xe.
Theo giới chức chịu trách nhiệm phát triển công trình và các nhà tài trợ thì đập Nam Theun II sẽ thúc đẩy một kỷ nguyên phát triển mới cho nước Lào. Họ nhấn mạnh đến việc sinh kế của người địa phương được cải thiện. Nước uống sạch hơn và việc được tiếp cận các cơ sở y tế góp phần giảm tỷ lệ tử vong nơi trẻ em và trẻ sơ sinh là một trong những ví dụ. Theo Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), hơn 90% trong số 1.000 megawatt điện do đập thủy điện này tạo ra sẽ được bán cho Thái Lan, mang lại cho Lào 2 tỷ USD doanh thu trong 25 năm sắp tới.
Trong một bản thông cáo, ADB tuyên bố là nhiều gia đình đã báo cáo rằng tình hình an ninh lương thực của họ đã đặc biệt được cải thiện kể từ khi họ được di dời (vì công trình xây đập ), cho dù việc chuyển đổi từ đời sống du canh, đốt rừng làm rẫy, qua một nền kinh tế nông nghiệp thị trường định cư và ổn định hơn không phải là luôn luôn dễ dàng cho nhiều hộ gia đình.
Mặt khác, giới chỉ trích công trình còn nghi ngờ rằng những biện pháp giúp đỡ và các lợi ích thu được chỉ là tạm thời, trong lúc giải pháp cần phải bền vững. Theo họ, những người sống trên cao nguyên Nakai không có phương tiện kiếm sống, an ninh lương thực của họ bị đe dọa. Đất đai cằn cỗi trong các khu tái định cư không thích hợp cho nông nghiệp, khả năng sản xuất thủy sản dài hạn của các hồ chứa bị nghi ngờ, và người bên ngoài đã xâm lấn vào các khu rừng cộng đồng.
Giám đốc Mạng lưới Sinh thái và Năng lượng vùng Mekong (Mekong Energy and Ecology Network), ông Witoon Permpongsacharoen, cho biết : cư dân vùng hạ lưu sông Xe Bang Fai đã bắt đầu chịu hậu quả của chất lượng nước xấu, trữ lượng cá giảm, cũng như các trận lũ lớn trong mùa mưa vì đập thủy điện xả lũ vào khu vực của họ.
ADB nằm trong số hơn 20 nhà tài chính - bao gồm cả Ngân hàng Thế giới, Ngân hàng Đầu tư châu Âu và Cơ quan Phát triển Pháp Agence Française du Developpement - đã cung cấp 1,43 tỷ đô la cho dự án Nam Theun II. Tập đoàn điện lực Pháp Electricité de France International, Công ty Điện lực Thái Lan Electricity Generating Public Company và Chính phủ Lào là đồng sở hữu chủ của Công ty Điện lực Nam Theun II.
Điều này có nghĩa là Lào và các nhà tài trợ và đầu tư vào dự án có nghĩa vụ đạo đức để đảm bảo rằng những thách thức được giải quyết một cách công khai và minh bạch.
Tuy nhiên, trong khi đã có một số nỗ lực của dự án Nam Theun II để chăm lo cho số người phải di dời và giúp họ thích nghi với môi trường mới, các công ty Trung Quốc và Thái Lan vẫn làm ngơ. Tất nhiên, khi được hỏi, các công ty này sẽ không ngần ngại nói rằng các con đập phục vụ cho mọi người. Có điều là thực ra họ có ý nói là những con đập phục vụ một số người nhất định chứ không nhất thiết là tất cả mọi người - đặc biệt là những người trực tiếp bị ảnh hưởng.
Ấn Độ : chính quyền bị suy yếu vì nạn tham nhũng
Cũng nhìn về Châu Á, báo le Monde chú ý đến Ấn Độ : nạn tham nhũng đang làm suy yếu chính quyền, tựa bài báo trang quốc tế. Người bị liên lụy hiện nay không ai khác lả thủ tướng Manmohan Singh : thanh danh đang bị hoen ố do việc cung cấp giấy phép không mấy hợp pháp trong lãnh vực điện thoại.
Tác giả bài báo, Frédéric Bobin, thông tín viên của Le Monde trong khu vực, mô tả với một giọng hơi luyến tiếc, người mà hình ảnh đã trở nên quen thuộc trên chính trường thế giới, với chiếc khăn đóng màu xanh lơ, giọng nói nhỏ nhẹ. Thủ tướng Ấn là hiện thân của sự vươn lên bình lặng của Ấn Độ, quốc gia đang trên đường trở thành một chàng không lồ Châu Á.
Được ve vãn ở bên ngoài, kính nể ở trong nước vì sự liêm khiết của ông đã được mọi người công nhận, thủ tướng Ấn Độ đứng trước một con đường rất thuận lợi để tiến hành các chính sách của ông. Thể nhưng mọi việc có vẻ không êm xuôi nữa.
Ưu điểm của ông Manmohan Singh trước đây, một nhà kỹ thuật không ưa thích các trò ma mãnh chính trị, nay đang trở thành điểm yếu của ông. Trong lúc mà cả nước Ấn đang bị rung chuyển trước một loạt vụ tham nhũng, tai tiếng tiền nong, mà vụ mới nhất, một xì căn đan khổng lồ trong việc cấp giấy phép không hợp lệ về điện thoại thế hệ hai, ông Manmohan Singh hoàn toàn giữ im lặng. Một điều khó hiểu, nhất là khi vụ này làm thiệt hại cho nhà nước Ấn 28 tỷ euro. Toà án Tối cao Ấn Độ đã phải yêu cầu thủ tướng Manmohan Singh giải thích.
Sự vụ dĩ nhiên liên hệ trực tiếp đến bộ trưởng đặc trách viễn thông Ấn Độ, Andimuthu Raja, đã ‘bán giá hạ’ giấy phép cho những tập đoàn bạn bè của ông. Câu hỏi đang được nêu lên là tại sao thủ tướng Manmohan Singh che chở cho vị bộ trưởng của ông, trong khi mà ông đã được thông báo về những điều bất hợp lệ trong vụ cấp giấy phép này cách nay đến 16 tháng.
Tác giả bài viết, trích dẫn báo giới Ấn Độ, cho là hào quang của ông Manmohan Singh đã bị lu mờ hẳn, huyền thoại con người tài ba mà người ta xây dựng chung quanh ông đã bị rạn nứt. Vì nếu không ai chỉ trích ông trên mặt đạo đức, thì ngược lại ông cho thấy đã thiếu cứng rắn.
Theo bài báo, những vụ vụ xì căn đan được nêu bật trong mấy tháng qua, từ vụ tham ô tổ chức giải thể thao khối Thịnh Vượng Chung Commonwealth, tháng 10 vừa qua, khiến một số lãnh đạo đảng Quốc Đại cầm quyền phải từ chức, cho đến việc xây cất bất hợp pháp ở Bombay đã khiến lãnh đạo bang Maharashtra, phải rời chiếc ghế.., các vụ này không chỉ làm suy yếu thủ tướng Ấn, mà còn làm quan hệ giữ chính quyền và giới doanh nhân thêm khó khăn.
Khó khăn càng nhiều nhất là sau vụ một người làm trung gian nổi tiếng giữa hai bên, bà Niira Radia bị nghe lén điện thoại vì bị tình nghi có liên hệ với tình báo nước ngoài. Nhiều tập đoàn nặng ký ở Ấn, đã phải nhờ đến sự trung gian của bà Radia, và nhũng tiết lộ theo kiểu Wikileaks, về nội dung trảo đổi điện thoại của bà Radia với giới chính trị, kinh tế, viên chức chính quyền, truyền thông, được báo chí đăng tải từ vài tuần qua càng gây chấn động trong giói kinh doanh và dư luận.
Các vụ trên đây, theo tác giả bài báo, cho thấy những khiá cạnh trái ngược hẳn với hình ảnh được lý tưởng hoá của Ấn Độ, một quốc gia đang được xem là thiên đàng mới đối với các nhà đầu tư.
Châu Âu: thời tiết kỳ lạ khác thường
Một hồ sơ lớn của Le Monde hôm nay, được dành cho thời tiết khá khác thường mùa đông năm nay, hiện được các chuyền gia nghiên cứu kỹ : Một phần Châu Âu lạnh giá, còn một phần kia thì lại nóng bức. Le Monde ghi nhận trong hàng tựa : Trời đông giá, nhưng trái đất lại nóng lên.
Tờ báo đăng 2 bức ảnh cùng chụp ngày 3/12/2010 : thành phố Tây Ban Nha Pajares bị tuyết bao phủ song song với cảnh và một người đàn ông mặc quần tắm ở bãi biển thành phố Nice, miền Nam nước Pháp.
Tính theo lịch, thì mùa đông bắt đầu vào tuần tới, ngày 21/12. Nhưng tại Pháp chẳng hạn thì thời tiết lạnh cóng. Trước mắt theo đài khí tượng Pháp Meteo France, tuyết lại rơi dầy đặc vào hôm nay, nhiệt độ vẫn rất thấp, nhất là ở phần nữa phía Bắc của Pháp. Trong những ngày tới, thời tiết không khác gì hai tháng 10, 11 vừa qua. Các nước láng giềng phiá Tây, phiá Bắc, hay phía Đông của Pháp cùng cảnh ngộ cũng như vùng BắcTây Ban Nha.
Nhưng không phải quốc gia Châu Âu nào cũng chiụ cảnh giá rét như vậy. Cơn giá lạnh, ở vùng Tây Âu, theo các chuyên gia khí tượng, xuất phát từ cái họ gọi hiện tượng khí hậu NAO ở trong giai đoạn âm. Nói cụ thể là có sự đảo ngược vùng áp thấp, khiến cho gió lạnh ở từ vùng Đông Bắc địa cầu mang xuống Tây Âu khí lạnh thường thấy mùa này ở các nước Bắc Ấu hay Siberi.
Nhưng như nói trên, không phải là ở đâu cũng vậy. Đầu tháng 12, những nước vùng điạ Trung Hải, Thổ Nhĩ Kỳ hay Hy lạp thì lại nóng hơn thường lệ những khi bước vào đông. Ngay cả nhũng nước chỉ nghe nói đến tên là đã cảm thấy khí lạnh như Canada, hay Greenland, thì cũng nóng hơn bình thường, cao hơn nhiệt độ bình thường của mùa đến 8 độ.
Cơ quan nghiện cưú khí hậu GISS cùa NASA, Hoa Kỳ đã đưa một kết luận trái ngược hẳn với tình hình tại Châu Âu, là tháng 11 vừa qua là tháng nóng nhất chưa từng ghi nhận từ khi cách mạnh công nghiệp được khởi xướng đến nay. Theo giới chuyên gia, Châu Âu lạnh giá không có nghĩa là trái đất không bị hâm nóng, mà ngược lại, hiện tượng hâm nóng này đã làm diụ đi phần cơn rét của Châu Âu.
Theo một số nhà nghiên cứu cơn lạnh ở Châu Âu thì đó là do hoạt động mặt trời đang trong giai đoạn yếu. Giai đoạn yếu nhất là vào thời điểm đông 2008-2009, và chỉ mạnh lên vào thời điểm 2013 hay 2014. Những giải thích này đang gây tranh luận.
Câu hỏi hiện nay theo Le Monde, là chúng ta chỉ mới bước vào đông, thế thì những ngày sau này sẽ ra sao ? Đối với giới khoa học tình hình hiện nay rất lý thú ở điểm có nhưng hiện tượng ‘cạnh tranh nhau’, một mặt la Nina mang khí lạnh đến một phần Thái Bình Dương, và làm mùa đông ở Tây Âu ấm lên, và hiện tượng khác một Đại Tây Dương nhiệt đới nóng, tạo điều kiện cho nhiệt đô thấp ở châu Âu.
Kết quả cuộc cạnh tranh này sẽ quyết định thời tiết trong những tuần lễ sắp tới. Theo chuyên gia Christophe Cassou, Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia Pháp CNRS, thường khi vào đầu mùa đông, Đại Tây Dương hay thắng Thái Bình Dương. Nếu điều này lại được chứng minh một lần nữa, thì những ngày lạnh giá đầu đông này tất sẽ diụ hẳn đi.
