Sau hoà ước Quí-mùi (1883) chấp nhận sự bảo hộ của Pháp ở Bắc-kỳ, Vua Việt-Nam kêu gọi dân chúng nổi lên chống Pháp. Ðề-Ðốc Hoàng-Hoa-Thám (Trương-văn-Thám?) đã hưởng ứng phong trào này và nổi dậy chống Pháp chiếm giữ các vùng Bắc-Giang, Thái-Nguyên và Hưng-Hóa. Dân chúng gọi ông là Ðề-Thám.
Pháp đem quân đánh mãi mà không được nên năm 1894, Pháp phải xử hoà với ông, cho ông cai quản 22 xã trong vùng Yên-Thế, Ðề-Thám lập căn cứ ở Chợ-Gò. Dân chúng gọi ông là con "Hùm thiêng Yên-Thế". Nhưng hai năm sau thì Ðề-Thám lại nổi lên đánh Pháp, tới năm 1898 thì Pháp lại xin ký hoà ước nhường cho ông thêm nhiều quyền lợi nữa. Ðề-Thám sống yên cho tới năm 1905 thì lại nổi dậy đánh Pháp một lần nữa (những tấm hình ông chụp với gia đình là trong khoãng nầy).
Năm 1908, Ðề-Thám quyết định đánh một cú lớn để chiếm thành Hà-Nội nên đã âm mưu với nhiều người đầu bếp để bỏ thuốc độc (bột datura) cho 200 lính Pháp giữ thành ăn, nhưng vì liều thuốc hơi yếu nên lính Pháp chỉ bị lảo đảo chứ không chết, cuộc âm mưu bất thành.
Ðầu năm 1909, quân đội Pháp quyết định mở chiến dịch lớn để tấn công Ðề-Thám trong tận sào huyệt, Ðề-Thám thua nên bỏ trốn vào rừng. Pháp ra giải thưởng 25.000 đồng cho ai bắt hay giết được Ðề-Thám. Có ba tay lãng tử người Tàu vì ham tiền nên tìm đến Ðề-Thám để xin gia nhập rồi thừa lúc ban đêm ông ngủ mà xúm đến chặt đầu ông đem về lãnh thưởng ngày 10 tháng 2 năm quí-sửu (18-3-1913), chấm dứt một cuộc kháng chiến trường kỳ trên một phần tư thế kỷ.
 Anh hùng Ðề-Thám (giữa 1898 và 1905)  Ðề-Thám và mấy người con cháu (giữa 1898 và 1905)  Những bạn cách mạng của Ðề-Thám (giữa 1898 và 1905)  Những bạn cách mạng của Ðề-Thám  Ðại gia đình của Ðề-Thám trước khi bị bắt hết  Ðại gia đình của Ðề-Thám trước khi bị bắt hết Gia đình cha vợ của Ðề-Thám bị bắt  Cha vợ của Ðề Thám bị bắt  Thi Nho, người vợ thứ 3 của Ðề Thám bị bắt  The Mui, người vợ thứ 2 của Cả Rinh (con nuôi của Ðề Thám)  The Mui bị bắt  Yên Thế, 2 nghĩa quân bị bắt (1911)  Anh hùng Ba-Biêu, cánh tay mặt của Ðề-Thám (giữa 1898 và 1905)  Ngôi chùa tuyên thệ của nhóm Ðề-Thám  Một nghĩa quân và Quynh, con rể của Ðề Thám ra hàng Cho Go, repaire de De Tham   Một thành lũy của Ðề-Thám  Phía trong của thành lũy  Phía trong của thành lũy  Một đồn lính Pháp trong vùng Yên-Thế  Ðường hào của quân đội Pháp để chống lại Ðề-Thám  Pháp đang xây dựng một đồn lính trong vùng Yên-Thế   Vận tải một tử thương (1909)  Chôn cất một lính Pháp tử trận (1909)  Chuyên chở một thương binh (1909)  Thương binh Pháp (1909)   Khâm-Sai Lê-Hoàn, kẻ thù truyền kiếp của Ðề-Thám  Nhóm quân của Phạm Quế Thắng  Một người trong nhóm Ðề-Thám đang bị hỏi cung  Bị bắt làm tù binh  Một người trong nhóm Ðề-Thám bị bắt  Tù binh Ðề-Thám trên hải cảng Alger trước khi vào tù ở Guyane  Tù binh Ðề-Thám trên hải cảng Alger trước khi vào tù ở Guyane  Những anh hùng của nhóm Ðề-Thám bị xử tử (1908)  Thủ cấp của những anh hùng nhóm Ðề-Thám  Thủ cấp của một anh hùng nhóm Ðề-Thám  Tù nhân bị bắt trong vụ "Ðầu Ðộc" (1908)  Bị xử trảm (1908)  |
__._,_.___
