Chú Xẩm
Ngồi chơi xơi nước ghi sử đảng
Trong chế độ độc đảng ở Việt Nam, người dân -- kể cả 99,99 % đảng viên -- không có quyền quyết định gì về đường lối cũng như về nhân sự. Dân gian chỉ có một cái quyền là ngồi quán nước, sáng tác và truyền bá chuyện tiếu lâm, vè, ca dao... Dưới đây, xin nhắc lại cách nhìn dân gian về nhân sự sau các đại hội của Đảng Cộng sản.
Sau Đại hội IV (năm 1976), dân gian truyền tụng cụm từ Ba Đồng Chinh (chỉ các cụ Ba Duẩn tổng bí thư, Phạm Văn Đồng thủ tướng, Trường Chinh chủ tịch Quốc hội), biểu tượng bộ máy quyền lực tối thượng của nhà nước. Sau đó, thêm hai vị chủ tịch nước (Tôn Đức Thắng) và phó chủ tịch (Nguyễn Lương Bằng) thành Ba Đồng Chinh Bằng Tôn. Danh sách này chỉ có tính cách tượng trưng, để lọt sổ những nhân vật đầy quyền lực như ông Lê Đức Thọ, nhưng qua sự ghép tên, nó nói lên sự nghèo nàn của nền kinh tế.
Tới Đại hội V, bước sang thập niên 1980, nền kinh tế càng thêm kiệt quệ. Dân gian ghép tên mấy ông phó thủ tướng thành một bản tổng kết chính xác : Mười Phương Kiệt Nguyên Liệu (Đỗ Mười, Trần Phương, Võ Văn Kiệt, Đồng Sỹ Nguyên, Vũ Đình Liệu)
Sau Đại hội VI (đổi mới) danh sách Bộ chính trị được dân gian xếp thứ tự thành câu đối siêu thực :
Linh Hùng Mười Kiệt Công Anh Thọ
Tùng Bách Khuê Bình Thạch Nguyên Tâm
Tùng Bách Khuê Bình Thạch Nguyên Tâm
(Nguyễn Văn Linh, Phạm Hùng, Đỗ Mười, Võ Văn Kiệt, Võ Chí Công, Lê Đức Anh, Mai Chí Thọ / Đào Duy Tùng, Trần Xuân Bách, Đoàn Khuê, Nguyễn Đức Bình, Nguyễn Cơ Thạch, Đồng Sỹ Nguyên, Nguyễn Đức Tâm)
Ba chữ cuối câu đầu (công anh thọ) vô tình (?) cho thấy dư vị sức nặng của ông Lê Đức Thọ, lúc đó chỉ còn danh hiệu cố vấn Ban chấp hành Trung ương Đảng (cũng như các ông Trường Chinh và Phạm Văn Đồng).
Sau Đại hội VII (1991), danh sách Bộ chính trị xếp thành câu đối còn siêu thực hơn nữa, nhưng vẫn có mặt "hiện thực xã hội chủ nghĩa" là gợi lên triển vọng bình thường hóa quan hệ với Mỹ :
Anh Mười Cầm Bình Trà Sang Mỹ Duyệt Lương
Khải Kiệt Phiêu Hương Tùng Khuê An Mạnh Dũng
Khải Kiệt Phiêu Hương Tùng Khuê An Mạnh Dũng
(Lê Đức Anh, Đỗ Mười, Nguyễn Mạnh Cầm, Nguyễn Đức Bình, Phạm Văn Trà, Trương Tấn Sang, Nguyễn Thị Mỹ, Phạm Thế Duyệt, Trần Đức Lương / Phan Văn Khải, Võ Văn Kiệt, Lê Khả Phiêu, Lê Minh Hương, Đào Duy Tùng, Đoàn Khuê, Nguyễn Văn An, Nông Đức Mạnh, Nguyễn Tấn Dũng).
Sau các đại hội VI và VII (dân gian đọc mấy chữ số La Mã này thành VI VU), các đại hội VIII, IX và X hình như không được dân gian tổng kết nữa. Không biết có phải vì con số ủy viên là số lẻ (15, 17) làm câu đối khập khễnh ? Phải đến Đại hội XI vừa qua, mặc dầu có lời đồn Bộ chính trị vẫn sẽ có 15 ủy viên, rốt cuộc chỉ có 14 người được bầu. Dân gian bèn siêu thực ngay câu đối này :
Anh Hùng Phúc Rứa Huynh Dụ Phóng
Sang Trọng Hải Quang Dũng Nghị Thanh
Sang Trọng Hải Quang Dũng Nghị Thanh
(Lê Hồng Anh, Nguyễn Sinh Hùng, Nguyễn Xuân Phúc, Tô Huy Rứa, Đinh Thế Huynh, Ngô Văn Dụ, Tòng Thị Phóng / Trương Tấn Sang, Nguyễn Phú Trọng, Lê Thanh Hải, Trần Đại Quang, Nguyễn Tấn Dũng, Phạm Quang Nghị, Phùng Quang Thanh)
Nhưng ngay từ trước Đại hội, dân gian đã "cơ cấu" danh sách tứ trụ triều đình sẽ là Hùng Dũng Sang Trọng. Diễn giải theo Thông tấn xã Vỉa Hè là : Nguyễn Sinh Hùng (chủ tịch Quốc hội), Nguyễn Tấn Dũng (thủ tướng), Trương Tấn Sang (chủ tịch nước), Nguyễn Phú Trọng (tổng bí thư Đảng).
Tổng bí thư thì đã trúng phóc rồi. Đến kỳ Đảng cử dân bầu Quốc hội tới, ba vị kia cũng về xuôi như trong danh sách, thì chúng ta phải hô to : Dân ta thật là sáng suốt !
